De lamp speelt een grote rol binnen het concept Deens design. In dit artikel vertellen we je hoe dat zo ontstaan is. We lichten ook enkele merken en uitvoeringen toe die je kunt kopen als je een stukje Deens design in je woonkamer wilt. De beroemde, prijzige lampen van Henningsen, Jacobsen en Panton en goedkopere opties voor de gewone man.
Coverfoto: Vanitjan via Freepik
Meteen Deens design-lampen bekijken ⬇️💡
Inleiding: wat is Deens design?
Het concept Deens design of Danish Modern werd voor het grote publiek populair na de Tweede Wereldoorlog. Dat ging eigenlijk gelijktijdig met de opkomst van Scandinavisch design en het midcentury modern in de Verenigde Staten. De tijdschriften stonden er vol mee en elke zichzelf respecterende stad had exposities met Deen design.
Als je even je ogen sluit en bedenkt hoe een huiskamer er in de jaren 50 uitzag, dan zie je waarschijnlijk al Deens design of iets wat daar voor door kan. De meubels hebben strakke lijnen en stralen minimalisme uit. Er zijn weinig accessoires in de ruimte, maar wat er staat wekt interesse. Functionaliteit staat voorop, of het nu om de bank gaat of de elektronica. Het bijzondere is dat die simpliciteit zeker niet ten koste gaat van de gezelligheid.
Zachte kleuren in de bekleding en warme (teak-)houten elementen in de meubels maken het geheel knus. Er hangt het tegenwoordig zo populaire hygge-gezelligheidsgevoel. Een open haard, planten en het tapijt maken de gezelligheid compleet. De lampen trekken niet per se de aandacht, maar wie beter kijkt ziet dat er links en rechts toch een kwinkslag in het design zit. Het licht schemert en heeft een warme kleur.
Deens design in vogelvlucht: van lamp tot operahuis
Denemarken had voor de Tweede Wereldoorlog al een rijke traditie in onder meer meubeldesign. Dat geldt ook voor ander vakwerk als textielpatronen, glasbewerking en lamp-design. Dat alles nam een vlucht toen de vraag naar interieur toenam tijdens de wederopbouw in Europa en tijdens de terugkeer van de vele soldaten in de Verenigde Staten.
Deens design kent vele verschijningsvormen. De stoelen en meubels van ontwerpers als Hans J. Wegner, Kaare Klint, Grete Jalk, en Finn Juhl spreken tot de verbeelding. Dat geldt ook voor de vele iconische modellen. Denk aan de ei-stoel van Arne Jacobsen of de golvende, gekleurde plasticstoelen van Verner Panton. In de lampenwereld zouden de PH-lampen van Poul Henningsen het uithangbord worden van Deens design. Ook de AJ-lamp van Arne Jacobsen is een bekend model en wordt nog steeds voor veel geld verkocht.
In de architectuur zijn de minimalistische, Deense ontwerpen gewild. Het meest tot de verbeelding spreekt het Sydney Opera House. De Deen Jørn Utzon won de ontwerpwedstrijd die eraan vooraf ging verrassend. Zijn leerling Henning Larsen zette de traditie voort. Één van zijn laatste werken is nog vrij jong: het Harpa-concertgebouw in Reykjavík.
Je leest hier meer over Deens design…
Lance Anderson | Harpa-concertgebouw: Deens design in Reykjavík
Deens design en de lamp
Deens design komt in elke lamp tot uiting. Van tafellamp tot buitenlamp en van hanglamp tot het spotje in de vloer. De houders en armaturen hebben meestal strakke lijnen. Zowel hout, metaal als kunststof worden veel gebruikt. Het licht is warm en diffuus. Ontwerpers proberen vaak de suggestie van kaarslicht te wekken.
Wie de Deens design-lamp wilt begrijpen, zoomt eerst een beetje uit. Deens design gaat om waarden als democratie, familie en duurzaamheid. Goede verlichting is belangrijk en duurzame materialen van hoge kwaliteit zijn een pre. Deens design-lampen stralen prettig licht uit. Het stoort het oog niet en zorgt voor een prikkelarme omgeving als je na een lange werkdag thuiskomt en wilt uitrusten.
Poul Henningsen
Voor we je voorstellen aan de verschillende lampen schijnen we eerst ons licht op drie historische iconen. Deens designer Poul Henningsen (PH) werd al in 1925 internationaal een gevestigde naam, nog ver voor Deens design in ieders woonkamer zou staan. De PH-lamp werd gepresenteerd op de Wereldtentoonstelling van Decoratieve Kunsten. Het werken met schubsgewijze lagen en het spelen met de lichtstralen zou een rode lijn zijn binnen zijn ontwerpen. Vandaag de dag zien we zijn stijl nog steeds terugkomen in allerhande lampen van verschillende merken wereldwijd. De PH5-lamp uit 1958 zou uiteindelijk één van de meest bekende en gewilde lampen worden binnen het Deens design.
Arne Jacobsen
Een jaar voor de PH5-lamp werd de AJ-lamp gepresenteerd. Ook Arne Jacobsen verbond zijn initialen aan de lamp. De lamp werd bekend als onderdeel van Jacobsens interieurontwerp van het SAS Royal Hotel, hartje Kopenhagen. Het project wordt tegenwoordig als een soort van Deens nationaal erfgoed gezien. Het hotel is vandaag de dag eigendom van Radisson en mikt een beetje tegen de principes van Deens design in op het hogere prijssegment. Het Deens design in materieel opzicht wordt nog steeds geëerd in het hotel, best een kijkje waard dus.
Verner Panton
Verner Panton geldt als een nakomer binnen het midcentury danish design. Zijn beroemdste lamp: de Panthella past naadloos in het tijdsbeeld van de vroege jaren zeventig. Anders dan de beroemde Deense ontwerpers uit de jaren 50 en 60 werkte Panton met plastics. De markt vroeg om goedkopere materialen met nieuwe mogelijkheden. Panton was een van de weinige Denen die daar op inspeelde. Het licht geeft in combinatie met de paddenstoelvorm een bijna psychedelische en sci-fi-achtige indruk. Het licht is sterk maar verblindt door de extra kunststoflaag niet.
Deens design-lamp: Louis Poulsen
Louis Poulsen is waarschijnlijk de bekendste verkoper van Deens design-lampen. Zo hebben ze de hierboven genoemde AJ-lamp van Jacobsen, de PH5-lamp van Henningsen en de Panthella van Panton in hun assortiment. De lampen zijn allesbehalve goedkoop, maar je haalt er wel een stukje Deense designhistorie mee in huis. Verderop op deze pagina tippen we ook enkele goedkope designlampen voor je.
Deens design-lamp: Fritz Hansen
Hebben we Poulsen genoemd, dan moeten we ook Fritz Hansen noemen. Dit is één van de vele familiebedrijven in de Deense interieurindustrie. Naast de Concert-lamp van Sydney Opera House-architect Utzon verkoopt het bedrijf de lampen van ontwerper Jo Hammerborg. Opvallend zijn de subtiele glooiingen bij deze lampen. Met hun nieuwe lamp-model de Kaiser Idell brengen ze bovendien een ode aan de Bauhaus-beweging.
Deens design-lamp: andere bekende merken
Deense bedrijven zijn echt oververtegenwoordigd in de Scandinavische design-branche, zeker als het om meubels en lampen gaat. We zetten nog een aantal bekende en minder bekende modellen voor je op een rij en tippen eveneens enkele modellen in de lagere prijssegmenten. Uiteindelijk was de filosofie achter Deens design dat een lamp of meubelstuk voor iedere burger toegankelijk moest zijn. Laten we dat niet verloochenen.
Bovenstaande winkel-hyperlinks zijn grotendeels affiliate-links. Dat betekent dat we een klein percentage van de aankoopprijs ontvangen, mocht je op de link klikken en een lamp kopen. Dit verandert niks aan jouw aankoopprijs. De websites waarnaar we linken hebben een breed aanbod met veel modellen en merken. Er is dus geen financiële prikkel om de ene lamp wel aan je voor te schotelen en de andere niet.
Bronnen en leestips over Deens design en lampen
- Hansen, P.H. (2006), Networks, narratives, and new markets: The rise and decline of Danish modern furniture design, 1930–1970. Business History Review, 2006. Geraadpleegd via Researchgate.net
- Munch, A. V. (2021). Conspicuously Quotidian: Poul Henningsen on Bauhaus and the Art of Promoting Danish Modern. Tahiti, 11(1), 7–19. Geraadpleegd via tahiti.journal.fi
- Malene Breunig, Shona Kallestrup (2021), Translating Hygge: A Danish Design Myth and Its Anglophone Appropriation. Journal of Design History, Volume 33, Issue 2, May 2020, Pages 158–174. Geraadpleegd via Research Repository St. Andrews
- http://www.danish-lights.com, encyclopedisch overzicht van Deens-design-lampen.
Meer over het kiezen van een lamp en Deens design
Elders op deze website hebben we nog meer artikelen over lampen, Deens en Scandinavisch design. Neem gerust eens een kijkje.
Beste hanglamp in Scandinavisch design 2023
Welke hanglamp in Scandinavisch design past het beste in jouw interieur? Kies je voor de bekende verlichting van Audo, Iittala of Artek? Of ga je voor een vintage PH-lamp van…
Beste wandlamp Scandinavisch design 2023
Ben je op zoek naar een wandlamp in Scandinavisch design? En ben je benieuwd welke het best in je interieur past? We praten je bij over de wondere wereld van…
Een tafel in Deens design kiezen
Je wilt een tafel voor je woonkamer of eetkamer in een mooi Deens design. IKEA biedt op het oog leuke meubels, maar vaak boeten ze wel in aan kwaliteit. Waar…