Kerst neemt een belangrijke plek in op de jaarkalender in Scandinavië. Het is een moment van bezinning en samenzijn met de familie. Scandinaviërs hebben vaak een week of langer vrij.
Ze spenderen tijd met hun kinderen, koken uitgebreid, maken muziek, zingen in hun koor of gaan de natuur in. Ook als toerist kun je een stukje gezelligheid en traditie mee pakken.
Kerst en tradities in Scandinavië
De Scandinaviërs pakken goed uit met kerst. En geef ze eens ongelijk met zulke korte dagen. Kerst in Scandinavië duurt ongeveer 13 dagen. Natuurlijk ligt de apotheose bij kerstavond en eerste kerstdag. Hoe zit dat precies?
Een traditie die uit het westen van Zweden komt is dat kerst start op 13 december. Dit is de naamdag van de heilige Sint Lucia. Volgens de traditie worden gezinnen op die dag vroeg in de ochtend gewekt voor een ontbijt. Dit gebeurt door meisjes in witte gewaden, met kaarsjes op hun hoofd. Men eet dan de zogenaamde lussebullar. Dit zijn gele saffraanbroodjes. Bovendien staat pepparkaka (ontbijtkoek) op het menu. Wat niet voor de kleintjes is, is glögg. Het hoort bij deze dag en eigenlijk bij de gehele kersttijd. Vergelijk het met de Duitse glühwein.
Emelie Asplund/imagebank.sweden.se | De St. Lucia-viering op 13 december met lussebullar.
De kerstcadeautjes
Waar de kinderen in Engelstalige landen de cadeautjes op eerste kerstdag krijgen gebeurt dit in Scandinavië vaak al eerder, uiterlijk op kerstavond. Net als met Sinterklaas in Nederland is er in Scandinavië ook een traditie met je schoen of slof zetten. Vanzelfsprekend vervagen oude regionale gebruiken en gaan families tegenwoordig steeds meer hun eigen weg.
In Zweden krijgen de kinderen hun cadeaus vaak op kerstavond uit handen van de kerst-tomten. Een soort van mythisch wezen, vergelijkbaar met een gnoom. In de praktijk is deze persoon een mengelmoes van de kerstman, sinterklaas en een gnoom. Vaak verkleedt een ouder persoon zich om de cadeaus te overhandigen. Niet heel verrassend: de kinderen moeten braaf zijn geweest, voor ze hun cadeaus krijgen.
Carolina Romare/imagebank.sweden.se | Het klassieke julebord.
Eten en drinken: julebord
Scandinaviërs eten met kerst van het julebord, vrij vertaald: kersttafel. Onderdeel van dit buffet zijn allerlei koude en warme gerechten. Het julebord hoort traditioneel bij kerstavond, maar wordt ook vaak door bedrijven georganiseerd voor werknemers. Zoals scholen in Nederland vaak ook een kerstontbijt organiseren voor de leerkrachten en leerlingen. Het wordt ook steeds lucratiever voor restaurants, die vaak al vroeg volgeboekt zitten in de dagen voor kerst.
Enkele traditionele gerechten die je op het julebord tegen kunt komen zijn het Deense risengrød, een soort van rijstepap. Ook schapenvlees en varkensvlees wordt vaak geserveerd, evenals de pittige worstjes (medisterpølse). Van oudsher wordt dit vlees geserveerd met zuurkool, spruitjes en lingonberry-jam (vossenbessenjam). Gelukkig gaat het julebord met z’n tijd mee en zijn er ook steeds meer vegan-varianten. Denk aan gerechtjes met seitan, hummus, bieten en venkel.
Voor de visliefhebber is er de Lutefisk, een gerecht met witvis. In Finland noemen ze dit “Lipeäkala”. Hier wordt de witvis gekookt en met peper, witte saus en aardappelschotel gegeten. Wie niet vies is van een borrel kan uit de voeten met Glögg, kerstbier, julmust (wortelbier) en de Scandinavische gedestilleerde drank: Akvavit.
Natuurlijk is er nog ruimte voor een goed dessert. Zo eten ze in Zweden ‘Ris à la Malta’. Dit is een rijstpudding afgewerkt met sinaasappel. Ook het zogenaamde ‘knäck’ kun je terug vinden op het julbord. Dit is een Zweedse butterscotch toffee. In Finland is de Joulutorttu (kersttaart) traditie. Dit is een zoet deeggebakje met pruimenjam. Ook de IJslanders gaan met pruimenjam aan de slag in hun gelaagde cake Vínaterte.
Kerst Scandinavië in huis halen
Op partnerwebsite Nordicnest.nl vind je leuke accessoires om een stukje Scandinavië in huis te halen komende kerstdagen. We pikken er drie artikelen uit die echt anders zijn dan bij ons. Ben je op zoek naar kerstverlichting? Kijk dan op partnerwebsite Lampen24.nl.
Kerst in Scandinavië: Zweden
Anders dan je misschien zou verwachten moeten veel Zweden duimen voor een witte kerst. Vooral in de zuidelijke gebieden kan de sneeuw pas laat vallen. Het is niet alleen de romantiek van een witte kerst die het verlangen voedt. Het zijn ook de donkere maanden, die extra donker zijn zonder sneeuw. Is het eenmaal zover? Dan wordt er buiten rijkelijk geschaatst en geskied. De Zweden hebben ook een eigen woord voor kerstgezelligheid: Julmys.
Stockholm
In Stockholm wemelt het van de kerstmarkten en is er ook in december veel leven op straat. In openluchtmuseum Skansen wordt jaarlijks een grote kerstmarkt georganiseerd. Dit geldt ook voor de oude binnenstad, de Gamla Stan. Hier wordt al sinds de middeleeuwen jaarlijks kerst gevierd. Meer informatie over de kerstmarkten in Stockholm vind je op VisitStockholm.
De actievelingen kunnen schaatsen op diverse ijsbanen in de stad. Dit kan bijvoorbeeld op de ijsbaan in het Vasapark of bij Kungsträdgården. In het Olympisch stadion van Stockholm kan elke winter gelanglauft worden. Hoewel het natuurlijk leuker is om dat gewoon in de natuur te doen. Op de stadspistes van Hammarbybacken kun je bovendien skiën, met en zonder sneeuw.
Göteborg
De kerstbelevenis van Göteborg is vooral pretpark Liseberg. Dit is één van de oudste pretparken van Scandinavië, samen met Tivoli in Kopenhagen, Linnanmäki in Helsinki en Gröna Lund in Stockholm. Het pretpark wordt elk jaar helemaal op kerst voorbereid en opent speciaal voor de kerstmaanden de deuren, vanaf half november. Tickets reserveren wordt aanbevolen. Meer informatie vind je op de website.
In het stadscentrum zelf zijn op meerdere locaties festiviteiten vanaf midden november. De kerstmarkt in de wijk Haga is zeker een aanrader. Hier kun je elke zondag in de advent terecht. Haga is een oude wijk met de voor Göteborg typerende halfhouten huizen. Aan de hoofdstraat Haga Nygata vind je kraampjes en kerstversieringen en leuke, ambachtelijke winkeltjes en horeca.
Ten zuiden van de stad ligt het landgoed en slot Tjolöholm. Hier wordt traditioneel een kerstmarkt gehouden. Het landgoed zelf is is zeer verzorgd en doet Brits aan. De gevels zijn in een fraaie lampjeszee gedompeld. In de kasteelzaal zit de kerstman om kerstbrieven van de kinderen in ontvangst te nemen.
Malmö
Malmö ligt op slechts een werkdag rijden van Nederland. Ook hier vind je – jawel – traditionele, Zweedse kerstmarkten. In het stadscentrum vind je een grote openluchtkerstmarkt met draaimolens, paard en wagen, elfjes en nog veel meer. De hele maand december is er live muziek op straat, vrij toegankelijk.
Ook Malmö heeft zijn eigen kerstmarkt in stijl net buiten de stad. Op landgoed Katrinetorp vindt jaarlijks een kerstmarkt plaats, gelijk die van Tjolöholm. Er is een tent voor kinderen waar verhaaltjes voorgelezen worden. Er worden allerlei lokale producten verkocht en je zult zeker niet zonder honger thuiskomen.
Meer basic informatie over het land Zweden? Lees dan hier verder!
Ulf Lundin/imagebank.sweden.se | Wafels eten op de kerstmarkt in Stockholms Gamla Stan.
Kerst vieren in Scandinavië: Lapland
Ook in Lapland mogen de kerstmarkten niet ontbreken, zij het wat kleinschaliger en gemoedelijker. Het grote voordeel is dat je verzekerd bent van een witte kerst. En dat je er net als de kerstman op uit kan in een slede. Je kunt ook de ski’s onderbinden of sneeuwscootertochten maken over een bevroren rivier of meer. Het makkelijkst reis je door Lapland vanuit de mijnstad Kiruna. Vanuit hier kun je een auto huren en zelf op avontuur gaan in het winterwonderland. In Abisko, waar extreem weinig lichtvervuiling is, heb je de perfecte spot voor noorderlicht. Bovendien heb je vanuit hier een heleboel outdoor-activiteiten.
Een andere optie is Jukkasjärvi, het dorp dat beroemd werd met het eerste ijshotel. Die roem heeft ook geleid tot een hoog kerstgehalte elk jaar, met heel veel lampjes en versieringen. Je kunt je voorstellen dat het ijshotel nogal snel volgeboekt is, zo rond de feestdagen. De prijzen zijn er ook naar.
Kerst Finland: Rovaniemi
De kerstman woont op de noordpool toch? Nou dat is echt zo en wel op de grens van de noordpool(-cirkel) een paar kilometer boven de Finse stad Rovaniemi. Toegegeven het is een beetje toeristisch. Máár als je echt een kerstliefhebber bent, dan mag je dit kerst-epicentrum van Scandinavië echt niet missen. Alle ins en outs vind je op Visit Rovaniemi. Combineer het vooral ook met andere winteractiviteiten in Lapland. Je vindt er alle ingrediënten voor een onvergetelijke kerstvakantie.
Meer basic informatie over het land Finland? Lees dan hier verder!
Tina Stafrén/imagebank.sweden.se | Een winterse fika in Liehittäjä, Zweeds Lapland.
Kerst in Scandinavië: Denemarken
Scandinavië en een witte kerst lijkt vanzelfsprekend, maar dat gaat niet op voor Denemarken. Net als in Nederland verlangen de Denen naar weer eens een witte kerst. Desondanks is kerst in Denemarken een groot feest met een rijke traditie. Elk jaar komt de kerstman op bezoek, de julemanden, met zijn elfjes. De cadeautjes worden meestal met kerstavond uitgepakt. Een typisch Deense kerstlekkernij zijn de æbleskiver. Dit zijn gefrituurde donuts met poedersuiker. Een beetje het oliebolidee dus.
Kerst in Kopenhagen
In Kopenhagen vind je elk jaar de drukbezochte kerstmarkt in stadspretpark Tivoli. Net als in andere steden in Scandinavië vind je overal lampjes op straat met kerst. De winkelcentra en winkelstraat Strøget worden druk bezocht voor de feestdagen. De ideale plek voor de laatste kerstinkopen of een leuke souvenir.
Ook in Kopenhagen vind je heel wat kerstmarken. Na een karig coronajaar met afgelastingen maakt de stad zich dit jaar weer op voor een extra hygge kerst. Zo is er jaarlijks een kerstmarkt in Christiania en bij Nyhavn. Ook de markt van Højbro Plads is bekend (website). De markten zijn perfect om over heen te wandelen en al die traditionele lekkernijen eens zelf uit te proberen.
Elke winter openen ook de schaatsbanen, neem bijvoorbeeld eens een kijkje bij Frederiksberg Runddel of Broens Ice Rink (website). Een ander sportief en bijzonder evenement is de St. Lucia-parade op 13 december. De parade gaat niet over de weg maar door de grachten van Kopenhagen. En dan hebben we het niet over rondvaartboten maar over kleine kajaks, versierd met lampjes.
Ben je benieuwd naar de basic informatie over het land Denemarken? Lees dan hier verder!
Kim Wyon | De kerstmarkt in Tivoli Kopenhagen
Kerst in Scandinavië: Noorwegen
Noorwegen is de ideale plek voor je kerstvakantie als je van én kerst én wintersport (wintersporttips) houdt. Om te beginnen vind je op Visit Norway een overzicht van de meest populaire kerstmarkten in het land. Noorwegen doet in termen van kerst zeker niet onder voor andere landen in Scandinavië.
Kerst in Oslo
Om kerst te vieren in de stad is Oslo de place to be. Heel december vind je hier op alle grote straten kerstversieringen. De kans op een witte kerst is bovendien vrij groot. En als er een witte kerst is dan is het tijd voor de toboggan run. Dit is een sledeparcours van twee kilometer lang, net buiten Oslo.
Vanaf midden november opent het Winter Wonderland zijn deuren in het centrum van Oslo. Op deze kerstmarkt kun je shoppen en opwarmen met een kopje gløgg. Hou je niet zo van de drukte, dan zijn er nog tal van kleinere kerstmarken verspreid door de stad. In het Folkemuseum op schiereiland Bygdøy vind je een authentieke kerstmarkt met aandacht voor de tradities van het verleden.
Hier leggen we kort uit wat je in de winter zoal kunt doen in Oslo.
Het kerststadje van Noorwegen: Drøbak
Op één plek kun je zelfs buiten de kerstperiode terecht. In Tregaardens Julehus is het elke dag in het jaar kerst (website). Dit voormalige gebedshuis is al sinds 1988 helemaal op kerst toegespitst. Drøbak zelf is een typisch Scandinavisch havenstadje met kleurrijke, houten huizen. Het is niet heel groot en een dagtripje vanuit nabijgelegen Oslo volstaat.
Kerst in Bergen
Bergen is de oude hanzenstad van Noorwegen. In het stadsdeel Bryggen vind je oude houten huizen met een kade en smalle straatjes achteraf. De ideale setting om de kerstverlichting op te hangen. Op het plein Festplassen vind je elk jaar een grote kerstmarkt met eetkrampjes en attracties. Bergen is ook beroemd vanwege het grootste peperkoek-miniatuurland ter wereld: Pepperkakebyen. Dat ziet er dan ZO magisch uit.
Meer informatie over het land Noorwegen? Lees dan hier verder!
Ormseth Pixabay | Skiën rondom Oslo
Kerst in Scandinavië
Dit was slechts een hele, kleine greep uit de dingen die je met kerst in Scandinavië kan doen. Elke middelgrote stad heeft zijn kerstmarkten en gezelligheid binnen en buiten. De kerstsferen ontbreken ook niet in de wintersportoorden. Denk aan het Zweedse Åre of Hafjell en Geilo in Noorwegen. Het laat ook zien dat je vakantie naar Scandinavië zich geenszins hoeft te beperken tot de zomer.
De mooiste steden van Scandinavië voor je volgende citytrip? Wat dacht je van bijzonder Göteborg, het oude Trondheim of het levendige Aarhus?
Welk klimaat heeft Zweden? Zweden heeft verschillende klimaten. Het ligt er aan op welke plek je bent, maar droger dan in NL is het wel.
Kerstgezelligheid, winterpret en de leukste indooractiviteiten passeren de revue voor je citytrip in de winter.