Kerst neemt een belangrijke plek in op de jaarkalender in Scandinavië. Het is een moment van gezelligheid, bezinning en samenzijn met de familie. Scandinaviërs hebben vaak een week of langer vrij en genieten ook van de traditionele versnaperingen als Glögg, Joulutorttu of Ris à la Malta.
Coverfoto: Carolina Romare/imagebank.sweden.se
Tijdens de koude, korte dagen gaat men toch volop naar buiten bij het weinige daglicht dat er is. Binnen is er volop tijd om samen met de kinderen tijd door te brengen, uitgebreid te koken, muziek te maken of te zingen in het (kerk)koor. Ook als toerist kun je een stukje gezelligheid en traditie mee pakken.
Kerst en tradities in Scandinavië
De Scandinaviërs pakken goed uit met kerst. En geef ze eens ongelijk met zulke korte dagen. Kerst in Scandinavië duurt ongeveer 13 dagen. Natuurlijk ligt de apotheose bij kerstavond en eerste kerstdag. Hoe zit dat precies?
Een traditie die uit het westen van Zweden komt is dat kerst start op 13 december. Dit is de naamdag van de heilige Sint-Lucia. Volgens de traditie worden gezinnen op die dag vroeg in de ochtend gewekt voor een ontbijt. Dit gebeurt door meisjes in witte gewaden, met kaarsjes op hun hoofd. Men eet dan de zogenaamde lussebullar. Dit zijn gele saffraanbroodjes. Bovendien staat pepparkaka (ontbijtkoek) op het menu. Wat niet voor de kleintjes is, is glögg. Het hoort bij deze dag en eigenlijk bij de gehele kersttijd. Vergelijk het met de Duitse glühwein.
Emelie Asplund/imagebank.sweden.se | St.-Lucia-viering op 13 december met lussebullar.
De kerstcadeautjes
Waar de kinderen in Engelstalige landen de cadeautjes op eerste kerstdag krijgen, gebeurt dit in Scandinavië vaak al eerder, uiterlijk op kerstavond. Net als met Sinterklaas in Nederland is er in Scandinavië ook een traditie met je schoen of slof zetten. Vanzelfsprekend vervagen oude regionale gebruiken en gaan families tegenwoordig steeds meer hun eigen weg.
In Zweden krijgen de kinderen hun cadeaus vaak op kerstavond uit handen van de kerst-tomten. Een soort van mythisch wezen, vergelijkbaar met een gnoom. In de praktijk is deze persoon een mengelmoes van de Kerstman, Sinterklaas en een gnoom. Vaak verkleedt een ouder persoon zich als hulptomte om de cadeaus te overhandigen. Niet heel verrassend: de kinderen moeten braaf zijn geweest, voor ze hun cadeaus krijgen. Een kerstcadeau noemt men in Zweden een ‘julklapp’ en daar schuilt heel wat traditie achter.
In de 18e eeuw begonnen welgestelde mensen elkaar cadeaus te geven tijdens de kerstperiode in plaats van nieuwjaarsgeschenken, die daarvoor vaak werden gegeven. De term ‘julklapp’ (kerstklap) komt van het gebruik dat jongeren op kerstavond op het platteland langs de deuren gingen en heel hard op de deuren klopten. Aanvankelijk trakteerden ze degene die de deur opendeed op een stuk hout met daarop een flauwe of gemene boodschap. Later zou het begrip vereenzelvigd raken met het geven van echte cadeaus.
Carolina Romare/imagebank.sweden.se | Het klassieke julebord.
Eten en drinken: julebord
Scandinaviërs eten met kerst van het julebord, vertaald: kersttafel. Onderdeel van dit buffet zijn allerlei koude en warme gerechten. Het julebord hoort traditioneel bij kerstavond, maar wordt ook vaak door bedrijven georganiseerd voor werknemers. Zoals scholen in Nederland vaak ook een kerstontbijt organiseren voor de leerkrachten en leerlingen. Het wordt ook steeds lucratiever voor restaurants, die vaak al vroeg volgeboekt zitten in de dagen voor kerst.
Enkele traditionele gerechten die je op het julebord tegen kunt komen zijn het Deense risengrød, een soort van rijstepap. Ook schapenvlees en varkensvlees wordt vaak geserveerd, evenals de pittige worstjes (medisterpølse). Van oudsher wordt dit vlees geserveerd met zuurkool, spruitjes en lingonberry-jam (vossenbessenjam). Gelukkig gaat het julebord met zijn tijd mee en zijn er ook steeds meer vegan-varianten. Denk aan gerechtjes met seitan, hummus, bieten en venkel.
Voor de visliefhebber is er de Lutefisk, een gerecht met witvis. In de Finse keuken noemen ze dit “Lipeäkala”. Hier wordt de witvis gekookt en met peper, witte saus en aardappelschotel gegeten. Wie niet vies is van een borrel kan uit de voeten met Glögg, kerstbier, julmust (wortelbier) en de Scandinavische gedestilleerde drank: Akvavit.
Natuurlijk is er nog ruimte voor een goed dessert. Zo eten ze in Zweden ‘Ris à la Malta’. Dit is een rijstpudding afgewerkt met sinaasappel. Ook het zogenaamde ‘knäck’ kun je terugvinden op het julbord. Dit is een Zweedse butterscotch toffee. In Finland is de Joulutorttu (kersttaart) traditie. Dit is een zoet deeggebakje met pruimenjam. Ook de IJslanders gaan met pruimenjam aan de slag in hun gelaagde cake Vínaterte.
Scandinavische kerstdecoratie
De klassieke kerstkleuren in Scandinavië zijn vergelijkbaar met de rest van Europa: rood, groen, goud en zilver. Ter ondersteuning worden vaak natuurlijke kleuren zoals wit, lichtgrijs en natuurlijke houttinten gebruikt. Alles draait om gezelligheid en het is bewust of onbewust in lijn met de Scandinavische designregels. Dat betekent naast gezelligheid ook meer minimalisme dan je in veel van katholieke huishoudens terugziet tijdens de kerstdagen. De kerstboom wordt versierd met zachte witte lampjes. Typisch Scandinavische kerstdecoratie bestaat uit kerststerren, engelenklokjes, beeldjes van de Kerstman of tomte en stijlvolle adventskaarsen in klassieke of moderne kandelaars.
Op partnerwebsite Nordicnest.nl vind je leuke accessoires om een stukje Scandinavië in huis te halen komende kerstdagen. We pikken er drie artikelen uit die echt anders zijn dan bij ons. Ben je op zoek naar kerstverlichting? Kijk dan op partnerwebsite Lampen24.nl.
Kerst in Scandinavië: Zweden
Anders dan je misschien zou verwachten moeten veel Zweden duimen voor een witte kerst. Vooral in de zuidelijke gebieden kan de sneeuw pas laat vallen. Het is niet alleen de romantiek van een witte kerst die het verlangen voedt. Het zijn ook de donkere maanden, die extra donker zijn zonder sneeuw. Is het eenmaal zover? Dan wordt er buiten rijkelijk geschaatst en geskied. De Zweden hebben ook een eigen woord voor kerstgezelligheid: Julmys.
Stockholm
In Stockholm wemelt het van de kerstmarkten en is er ook in december veel leven op straat. De kerstmarkten en de verlichte binnenstad zijn het decor van de jaarlijkse ‘klappjakt’, de jacht op kerstcadeaus. In openluchtmuseum Skansen wordt jaarlijks een grote kerstmarkt georganiseerd. Dit geldt ook voor de oude binnenstad, de Gamla Stan. Hier wordt al sinds de middeleeuwen jaarlijks kerst gevierd. Meer informatie over de kerstmarkten in Stockholm vind je op VisitStockholm.
De actievelingen kunnen schaatsen op diverse ijsbanen in de stad. Dit kan bijvoorbeeld op de ijsbaan in het Vasapark of bij Kungsträdgården. In het Olympisch stadion van Stockholm kan elke winter gelanglauft worden. Hoewel het natuurlijk leuker is om dat gewoon in de natuur te doen. Op de stadspistes van Hammarbybacken kun je bovendien skiën, met en zonder sneeuw.
Göteborg
De kerstbelevenis van Göteborg is vooral pretpark Liseberg. Dit is één van de oudste pretparken van Scandinavië, samen met Tivoli in Kopenhagen, Linnanmäki in Helsinki en Gröna Lund in Stockholm. Het pretpark wordt elk jaar helemaal op kerst voorbereid en opent speciaal voor de kerstmaanden de deuren, vanaf half november. Tickets reserveren wordt aanbevolen. Meer informatie vind je op de website.
In het stadscentrum zelf zijn op meerdere locaties festiviteiten vanaf midden november. De kerstmarkt in de wijk Haga is zeker een aanrader. Hier kun je elke zondag in de advent terecht. Haga is een oude wijk met het voor Göteborg typerende landshövdingehus. Deze kenmerkende bouwstijl is ontstaan in de 19e eeuw na een verbod op volledig houten huizen in verband met vele stadsbranden. Aan de hoofdstraat Haga Nygata vind je kraampjes en kerstversieringen en leuke, ambachtelijke winkeltjes en horeca.
Ten zuiden van de stad ligt het landgoed en slot Tjolöholm. Hier wordt traditioneel een kerstmarkt gehouden. Het landgoed zelf is is zeer verzorgd en doet Brits aan. De gevels zijn in een fraaie lampjeszee gedompeld. In de kasteelzaal zit de Kerstman om kerstbrieven van de kinderen in ontvangst te nemen.
Malmö
Malmö ligt op slechts een werkdag rijden van Nederland. Ook hier vind je – jawel – traditionele, Zweedse kerstmarkten. In het stadscentrum vind je een grote openluchtkerstmarkt met draaimolens, paard en wagen, elfjes en nog veel meer. De hele maand december is er live muziek op straat, vrij toegankelijk.
Ook Malmö heeft zijn eigen kerstmarkt in stijl net buiten de stad. Op landgoed Katrinetorp vindt jaarlijks een kerstmarkt plaats, gelijk die van Tjolöholm. Er is een tent voor kinderen waar verhaaltjes voorgelezen worden. Er worden allerlei lokale producten verkocht en je zult zeker niet zonder honger thuiskomen.
Meer basic informatie over het land Zweden? Lees dan hier verder!
Ulf Lundin/imagebank.sweden.se | Kerstmarkt in Stockholms Gamla Stan
Kerst vieren in Scandinavië: Lapland
Ook in Lapland mogen de kerstmarkten niet ontbreken, zij het wat kleinschaliger en gemoedelijker dan in de grote steden. Het grote voordeel is dat je verzekerd bent van een witte kerst. En dat je er net als de Kerstman op uit kan in een slede. Je kunt ook de ski’s onderbinden of sneeuwscootertochten maken over een bevroren rivier of meer. Het makkelijkst reis je door Zweeds Lapland vanuit de mijnstad Kiruna. Vanuit hier kun je een auto huren en zelf op avontuur gaan in het winterwonderland. In Abisko, waar extreem weinig lichtvervuiling is, heb je de perfecte spot voor noorderlicht. Bovendien heb je vanuit hier veel outdooractiviteiten.
Een andere optie is Jukkasjärvi, het dorp dat beroemd werd met het eerste ijshotel. Die roem heeft ook geleid tot een hoog kerstgehalte elk jaar, met heel veel lampjes en versieringen. Je kunt je voorstellen dat het ijshotel nogal snel volgeboekt is, zo rond de feestdagen. De prijzen zijn er ook naar.
Kerst vieren net buiten Scandinavië: Finland
De Kerstman woont op de noordpool toch? Nou, dat is echt zo, en wel op de grens van de noordpool(-cirkel) een paar kilometer boven de Finse stad Rovaniemi. Toegegeven het is een beetje toeristisch. Máár als je echt een kerstliefhebber bent, dan mag je dit kerst-epicentrum van Scandinavië niet missen. Alle ins en outs vind je op Visit Rovaniemi. Combineer het vooral ook met andere winteractiviteiten in Lapland. Het winterseizoen is ook het toeristische hoogseizoen in Lapland. Je vindt er alle ingrediënten voor een onvergetelijke kerstvakantie.
Kerst Finland: Helsinki
In Helsinki bewonder je de indrukwekkende kerstverlichting langs centrumstraten als Esplanade en Aleksanterinkatu. Er zijn ook sfeervolle kerstmarkten en bazaars in de stad waar je traditionele Finse kerstcadeaus vindt en geniet van heerlijke versnaperingen. Het bezoeken van kerstsauna’s is een oude traditie om te ontspannen voor de kerstviering op kerstavond. Op Onafhankelijkheidsdag (6 december) kun je bovendien een aantal feestelijke evenementen en concerten bijwonen. Op Sint-Lucia-dag (13 december) is er een stadsparade waar je de nieuwe Lucia aanschouwt. Jaarlijks wordt er een jonge vrouw gekozen die de heilige Lucia voorstelt en symbolisch het licht brengt. Verder pakt de parade groots uit met kerstelfjes, paarden en vintage auto’s.
Meer basic informatie over het land Finland? Lees dan hier verder!
Tina Stafrén/imagebank.sweden.se | Winterse fika in Liehittäjä, Zweeds Lapland
Kerst in Scandinavië: Denemarken
Scandinavië en een witte kerst lijkt vanzelfsprekend, maar dat gaat niet op voor Denemarken. Net als in Nederland verlangen de Denen naar weer eens een witte kerst. Desondanks is kerst in Denemarken een groot feest met een rijke traditie. Elk jaar komt de Kerstman op bezoek, de julemanden met zijn elfjes. De cadeautjes worden meestal met kerstavond uitgepakt. Een typisch Deense kerstlekkernij zijn de æbleskiver. Dit zijn gefrituurde donuts met poedersuiker. Een beetje het oliebolidee dus.
Kopenhagen tijdens de feestdagen
In Kopenhagen vind je elk jaar de drukbezochte kerstmarkt in stadspretpark Tivoli. De winkelcentra en winkelstraat Strøget worden druk bezocht voorafgaand aan de feestdagen. Het is de ideale plek voor de laatste kerstinkopen of een leuk souvenir. De kerstmarkt zijn perfect om overheen te wandelen en al die traditionele lekkernijen eens zelf uit te proberen. Meer over kerstmarkten in Kopenhagen lies je hier.
Elke winter openen ook de schaatsbanen. Neem bijvoorbeeld eens een kijkje bij Frederiksberg Runddel of Broens Ice Rink (website). Een ander sportief en bijzonder evenement is de St.-Lucia-parade op 13 december. De parade gaat niet zoals in Helsinki over de weg maar door de grachten van Kopenhagen. De deelnemers peddelen in kleine kajaks, versierd met lampjes.
Ben je benieuwd naar de basic informatie over het land Denemarken? Lees dan hier verder!
Kim Wyon | Tivoli Kopenhagen
Kerst in Scandinavië: Noorwegen
Noorwegen is de ideale plek voor je kerstvakantie als je én van kerst én van wintersport houdt. Om te beginnen vind je op Visit Norway een overzicht van de populairste kerstmarkten in het land. Noorwegen doet in termen van kerst zeker niet onder voor andere landen in Scandinavië.
Vier Kerst in hoofdstad Oslo
Om kerst te vieren in de stad is Oslo de place to be. Heel december vind je hier op alle grote straten kerstversieringen. De kans op een witte kerst is bovendien in de hoger gelegen delen vrij groot. En als er een witte kerst is dan is het tijd voor de toboggan run. Dit is een sledeparcours van twee kilometer lang, net buiten Oslo.
Vanaf midden november opent het Winter Wonderland zijn deuren in het centrum van Oslo. Op deze kerstmarkt kun je shoppen en opwarmen met een kopje gløgg. Hou je niet zo van de drukte, dan zijn er nog tal van kleinere kerstmarkten verspreid door de stad. In het Folkemuseum op schiereiland Bygdøy vind je een authentieke kerstmarkt met aandacht voor de tradities van het verleden.
Hier leggen we kort uit wat je in de winter zoal kunt doen in Oslo.
Het kerststadje van Noorwegen: Drøbak
Op één plek kun je zelfs buiten de kerstperiode terecht. In Tregaardens Julehus is het elke dag in het jaar kerst (website). Dit voormalige gebedshuis is al sinds 1988 helemaal op kerst toegespitst. Drøbak zelf is een typisch Scandinavisch havenstadje met kleurrijke, houten huizen. Het is niet heel groot en een dagtripje vanuit nabijgelegen Oslo volstaat.
Kerst in Bergen
Bergen is de oude hanzenstad van Noorwegen. In het stadsdeel Bryggen vind je oude houten huizen met een kade en smalle straatjes achteraf. De ideale setting om de kerstverlichting op te hangen. Op het plein Festplassen vind je elk jaar een grote kerstmarkt met eetkrampjes en attracties. Bergen is ook beroemd vanwege het grootste peperkoek-miniatuurland ter wereld: Pepperkakebyen. Dat ziet er dan ZO magisch uit.
Meer informatie over het land Noorwegen? Lees dan hier verder!
Ormseth Pixabay | Skiën rondom Oslo
Kerst in Scandinavië
Dit was slechts een hele, kleine greep uit de dingen die je met kerst in Scandinavië kan doen. Elke middelgrote stad heeft zijn kerstmarkten en gezelligheid binnen en buiten. De kerstsferen ontbreken ook niet in de wintersportoorden. Denk aan het Zweedse Åre of Hafjell en Geilo in Noorwegen. Het laat ook zien dat je vakantie naar Scandinavië zich geenszins hoeft te beperken tot de zomer.
Welk klimaat heeft Zweden? Zweden heeft verschillende klimaten. Het ligt er aan op welke plek je bent, maar droger dan in NL is het wel.
Noorwegen is berucht om de vele regenval. Gelukkig zijn er ook verzachtende omstandigheden, naast conventionele middelen als de paraplu.
Kopenhagen is ideaal als je naar de kerstmarkt wilt. Geniet van de gezelligheid, koop je kerstcadeaus of maak een rondje op de ijsbaan.